Тези за потеклото на македонскиот народ
![Спорна статија](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/50px-Emblem-important.svg.png)
Содржината на оваа статија се смета за спорна.
Видете ја страницата за разговор за соодветната дискусија.
За потеклото на современиот македонски народ (Македонците) постојат повеќе тези и претпоставки. Овие тези се поткрепуваат со голем број на историски, јазични (филолошки-лингвистички), културолошки (народно творештво), генетски аргументи, факти и истражувања. Нивното проучување, полемика и развој и во денешни дни (по независноста на Македонија и засиленото непризнавање на името и нацијата од соседните држави) се многу актуелни. Честа е појавата на користење на овие тези во политичкиот живот во Република Македонија, при што тие се предмет на (дневно)политички судири, препукувања, расправи и полемики.
Теза за словенско потекло[уреди | уреди извор]
Според академик Блаже Ристовски[1], современите Македонци се производ на мешањето на словенските племиња кои се населиле во Македонија во 7 век, со месното население[1]. Потврда за овој став се разните антрополошки и генетски истражувања, коишто констатираат 3.8% Underhill et al. (2009), словенски гени (од тип R1a1a7 (R-M458)), додека останатите се оценуваат како генетски материјал од народите што ја населувале Македонија пред доаѓањето на Словените[2][3][4].
Според овој став за културолошкиот карактер на Македонците македонското културно наследство е словенско, со силни византиски и отомански влијанија и примеси[5]. Македонците имаат богат средновековен културен фонд, чии индикатори се многубројните фрески, иконостаси и дрворези во црквите и манастирите, народните носии, книжевноста и друго. Зборовниот фонд на современиот македонски јазик во најголем дел е од словенско јазично потекло.
Македонскиот народ исто така има голема историска улога во создавањето на словенската писменост. Имено, гласовниот инвентар на дијалектот на македонските Словени од околината на Солун е земен за основа на првото словенско писмо (глаголицата), а самиот дијалект издигнат до ниво на прв книжевен словенски јазик (во науката познат како старословенски), што чини Македонците да имаат извонреден придонес за општословенската и европската култура.[6].
Во политичкиот живот и јавните дебати во Македонија оваа теза е најчесто прифатена од левите политички сили кои го поддржуваат југословенството и социјалистичкото минато на Македонија под СФРЈ. Оваа теза на големо е прифатена и од политичките (и научни) субјекти на албанското малцинство, со цел да се навредува и да се оспорува автохтоноста на Македонците како староседелски народ во Македонија, а да се докаже наводната албанска вековна (античко-илирска) автохтоност.
Идентитет кај Македонците[уреди | уреди извор]
Во минатото, Македонците не биле обединети и сплотени како што се денес. Македонците, иако посебен народ со своја посебна култура, заради денационализаторскиот милетски систем се делеле на Грци, Бугари и Срби[7]. Но во втората половина на XIX век и почетокот на XX век, започнува Македонската преродба, којашто трае до периодот меѓу двете светски војни, кога Македонскиот идентитет добива масовен карактер, а врвната точка ја достигнува пред и за време на Втората светска војна, кога се создаваат Македонски воено-политички организации, се печати современа литература на изворен македонски јазик и се отвораат училишта, коишто на младите Македонци им овозможуваат да го учат и негуваат мајчиниот јазик[8].
Причини за проблемот со идентификацијата во минатото[уреди | уреди извор]
Управниците на отоманската империја, преку создавањето на Рум-Милетот исклучителното право за раководење со духовниот и политичкиот живот на христијаните во империјата им го дава на грчките црковни власти. На овој начин, грчката црква станува официјална институција во отоманска Турција, и започнува да се бори против секоја национална пројава кај различните народи - осoбено на Балканскиот Полуостров[9].
Имено, овој милетски систем доведува до тоа Македонецот да се определува според црквата под чијашто ингеренција се наоѓа. Со создавањето и на бугарскиот и српскиот милет, Македонците биле третирани како Грци, а подоцна и како Бугари и Срби[5]. Со создавањето на училиштата на црковно-просветната пропаганда на соседните држави, овие разделби уште повеќе се задлабочуваат.
Теза за врска со древните Македонци[уреди | уреди извор]
Во периодот на националното будење и преродба на македонскиот народ во втората половина на XIX век, голем дел од македонските дејци, револуцонери и учени ја застапуваат тезата дека Македонците и Македонија се директни потомци на Античките Македонци и Античка Македонија, односно славните цареви Филип Втори и Александар Македонски. Оваа теза, притоа не одрекувајќи се и од словенската припадност, при што Филип Втори и Александар Македонски биле сметани за Словени, во своите дела, песни, говори и записи особено многу ја застапувале Ѓорѓија Пулевски, Исаија Мажовски, учебникарот Димитар Македонски. За потомци на античките Македонци се сметале и изјасниле Никола Карев (интервјуто за грчкиот весник „Акрополис“ од 1903), Јане Сандански, востаниците на Македонското (Кресненско) востание преку својот манифест од 1878, членовите и дејците на привремената влада на Македонија од 1880, а во свои творби за античките Македонци пишувале и Григор Прличев, Марко Цепенков, Димитар Миладинов, Петар Поп Арсов. Во своето капитално дело на повеќе од 1000 страници „Славјано-маќедонска општа историја“ Ѓорѓија Пулевски јасно пишува дека Македонците се потомци на древните Македонци (споменувајќи ги сите македонски племиња, Мијаците како умните стратези, Брсјаците како брзата коњица на Александар), а тоа го пишува и во своите стихозбирки Самовила Македонска и Македонска песнарка.
Оваа теза за врска помеѓу древните со денешните Македонци, доживеа свое повторно оживување по стекнувањето на независноста на Република Македонија во 1991 година и трае со несмалена поддршка и јачина до ден денешен. Во периодот на социјализмот додека Македонија била во рамките на СФРЈ, иако античка Македонија (во многу мал обем) била вклучена во историјата на македонскиот народ[10], сепак оваа теза била отфрлана, па дури и забранета од тогашните комунистички власти кои ја потенцирале тезата за словенското потекло во име на југословенството. Според оваа теза, поддржувана особено од Александар Донски и Васил Иљов, како и од повеќе други автори, Македонците се автохтоно население, кое и покрај транзицијата на други народи на овие подрачја, сепак ги има задржано цртите од своите антички предци[11]. Оваа теза се поткрепува и со народното творештво во кое се задржани мотиви од античка Македонија, Александар Македонски, Филип Македонски во народни приказни, песни, преданија, ора, игри, обичаи, верувања и празници.
Треба да се спомене и истражувањето на Каменот од Розета спроведено од академик Томе Бошевски и проф. д-р. Аристотел Тентов (за кое МАНУ сѐ уште се нема официјално произнесено), кои сметаат дека средниот текст од каменот е напишан на античко-македонски јазик, кој пак, според нивните заклучоци, е особено сличен и близок со денешниот современ македонски јазик во однос на дел од лексиката и граматиката[12]. Во однос на оваа теза треба да се истакнат и генетските истражувања спроведени од повеќе меѓународни научни институти (ИГЕНЕА Швајцарија, Мадрид, Вашингтон) во кои се вели дека генотипот на денешните Македонци во најголема мера е ист со на древните Македонци.
Оваа теза за поврзаноста на македонскиот народ со древните Македонци која се поддржува од мнозинството македонски граѓани, а особено од помладите, македонските патриоти, родољуби и националисти по доаѓањето на власт на ВМРО-ДПМНЕ во 2006 година, стана предмет на сериозни политички судири, расправи и настани. Противниците на оваа теза кои ја поддржуваат југословенско комунистичката теза за словенско и титовско потекло на македонскиот народ и нација го создадоа и терминот со негативна конотација - антиквизација[13]. Постарите историчари и академици на МАНУ долго време ја отфрлаа оваа теза за поврзаноста со античките Македонци, но во последниот период (од 2006) таа е и официјално прифатена во историските учебници, книги и наука.
Теза за создавање на македонскиот народ во 20 век[уреди | уреди извор]
Во истражувањата на некои светски историчари постои тезата за релативно доцно создавање на македонскиот народ дури во 20 век на основа на процесот на деконструкција на постариот бугарски идентитет во Македонија и конструирање на нов, етничкомакедонски идентитет, во условите на власта на Југославија (1918-1991) и претежно по создавањето на југословенската федерална Народна Република Македонија во средината на 1940-те години.[14][15] Оваа теза најчесто е застпувана од негаторите на македонската национална посебност најповеќе во Бугарија и Грција (каде што оваа теза е речиси државна и официјална) и меѓу крајните национал-шовинистички кругови во Србија и Албанија. Ваквата теза за неодамнешното создавање на македонскиот народ во 20 век има свои поддржувачи во политичкиот живот во Македонија, меѓу кои најгласен е поранешниот премиер Љубчо Георгиевски.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „Историја на македонскиот народ“, Д-р Блаже Ристовски.
- ↑ [1] Underhill et al. (2009), "Separating the post-Glacial coancestry of European and Asian Y chromosomes within haplogroup R1a", European Journal of Human Genetics, doi:doi:10.1038/ejhg.2009.194 „European Journal of Human Genetics - Y chromosomal heritage of Croatian population and its island isolates“.
- ↑ „„Anthropological Evidence and the Fallmerayer Thesis"“.
- ↑ Semino, Ornella (2000). „The Genetic Legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective“ (PDF). Science. 290: 1155–59. PMID 11073453. Архивирано од изворникот (PDF) на 2003-11-25. Посетено на 2008-04-10.
- ↑ 5,0 5,1 „Создавање на македонската нација“, Драган Ташковски
- ↑ „Македонските Словени од VI до IX век“, Д-р Орде Иваноски
- ↑ „Спомени“, Димитар Влахов
- ↑ „Историја на Балканот“, Барбара Јелавич
- ↑ „Histoire de la Grèce moderne“, Nikolaos Svoronos
- ↑ „Историја на Македонскиот народ“. НИП Нова Македонија, Скопје, 1969 год, Том I, стр.25-35
- ↑ „Етно-културните врски меѓу античките и денешните Македонци“, Александар Донски
- ↑ Прилози, Одд. мат. тех. науки, XXVI, 2 (2005), с. 7 - 122, ; „По трагите на писмото и јазикот на Античките Македонци“ академик Томе Бошевски, проф. д-р. Аристотел Тентов - Резиме 92-93 стр.
- ↑ Терминот е смислен од Љубомир Фрчкоски, кој во еден период ја поддржуваше тезата за поврзаноста на македонскиот народ и древните Македонци
- ↑ Ulf Brunnbauer, "DREVNA NACIONALNOST I VJEKOVNA BORBA ZA DRŽAVNOST: HISTORIOGRAFSKI MITOVI U REPUBLICI MAKEDONIJI (BJRM) Архивирано на 19 ноември 2011 г.", Zbornik radova "Historijski mitovi na Balkanu", Sarajevo, 2003: Državotvorni proces u Makedoniji još je uvijek u relativnoj ranoj fazi, a makedonska historiografija je tek pedesetak godina stara. (бошњачки)
- ↑ Д. О. Лабаури, "Берлинский приговор 1878 г. и проблема македонского этноязыкового своеобразия", "Известия Уральского государственного университета", № 49, 2007, Гуманитарные науки, Выпуск 13: На наш взгляд, совершенно логичным выглядит вывод, утвердившийся в болгарской историографии: «С точки зрения исторической закономерности болгары и македонцы имели реальный шанс утвердиться в качестве одной нации… на основе осознания общей этнической принадлежности» [Иванова, 1997]. К счастью или к сожалению, но этот закономерный интеграционный процесс был прерван искусственно в результате вмешательства политического фактора. Первый серьезный удар этому процессу был нанесен поражением Болгарии в Первой мировой войне, когда болгарское население Вардарской Македонии, утеряв не только национально-культурную автономию, но даже и право на собственное национальное имя, на долгие годы оказалось в составе Королевства сербов, хорватов и словенцев и испытало на себе все прелести насильственной сербизации. Второй удар был нанесен уже в рамках титовской Югославии провозглашением пресловутого лозунга «Македонию помакедончить» [Џамбазовски, 1960]. Один из лидеров славяномакедонцев Крсте Мисирков в 1903 г. откровенно признавал: «Самая большая наша беда кроется в том, что нет у нас местного македонского патриотизма… до сих пор мы не жили как отдельная национально-религиозная единица… почва (для ее создания. — Д. Л.) есть, но нет желания (ее создавать. — Д. Л.)» [Мисирков, 1903, 37, 40—41, 97—98]. В середине XX в., как показала история, все поменялось: недостаточная подготовка почвы компенсировалась избытком желания. (руски)