Спиро Црне
| Спиро Црне | |
|---|---|
| Прекари | Големџиоски[a] |
| Роден | 1854–55 Дабница, Ottoman Empire (now North Macedonia) |
| Починал | 22 април 1881 (aged 25–26) Kozjak mountain, Ottoman Empire (North Macedonia–Serbia border) |
| Држава |  Кралство Србија (1879–81) |
| Служба | 1879–81 |
| Единица | Pčinja bands (1879–81) |
| Битки/војни | Brsjak Revolt (1880–81) |
Спиро Црне бил ајдутин од Македонија.
Животопис[уреди | уреди извор]
Спиро Црне е роден во прилепското село Дабница. Бил син на Илија Големџијата, шверцер на тутун. Дејствувал како ајдутин во Прилепско.
Ликвидацијата на Ќучук Сулејман[уреди | уреди извор]
Во втората половина на 19 век, во Македонија се јавуваат одметници од власта, кои вршеле насилство од секаков вид, пред чии зулуми турската власт често замижувала. Еден од нив бил и Ќучук Сулејман, кој се движел во Прилепскиот крај, водејќи со него цела чета помагачи во неговите злодела. Тој собирал данок од сите прилепски села, вршел потурчување, силувал, тепал и сл. Неговите насилства биле толку зачестени што прилепчани од градот и од селата не можеле повеќе да ги трпат. Трпението кај народот сосема се изгубило кога овој разбојник го фатил попот Цеко од Прилеп кога се враќал од Прекуридските села, каде вршел служба, и го посрамотил и измалтретирал. Попот, по таквото малтретирање, не можел да живее и почиинал од срам и тага.
при што во 1879 година го убил Ќучук Сулејман, кој долго време ги измачувал селаните од прилепскиот крај.[1] Четник во неговата чета во 1879 година бил Ѓорѓи Лажот, а негов четник бил и Најдо, таткото на идниот војвода на ВМОРО, Мирче Најденов.[2][3] Спиро војвода бил убиен во борба.[4]
Пребегнување во Србија[уреди | уреди извор]
Брсјачка буна[уреди | уреди извор]
На 14 октомври 1880, во Порече избувнала буна, позната во историографијата како Брсјачка буна.[5] Ова востание ќе трае малку повеќе од една година.[5] По османлискиот притисок, руската влада интервенирала во Србија и српската влада одлучила да престане да им помага на бунтовниците.[5] Поради тоа, Спиро бил принуден да ја напушти српската територија, и заедно со неговата чета навлегол во Македонија на 19 април.[6] После неколку дена, на 22 април, четата била фатена во заседа,[6] на планината Козјак, каде што била уништена.[7] Само двајца од четата се вратиле живи во Врање следниот ден, Давче и Мисајло.[7] Главата на Спиро била изложена на Тумбата во Куманово.[7] Во оваа борба Спиро го убил Ариф-чауш; син на Алија, од кого пострадала целата кумановска област.[7]
Спиро Црне како мотив во уметноста и во популарната култура[уреди | уреди извор]
Убиството на Ќучук Сулејман од страна на Спиро Црне е опеано во народната песна „Спиро Црне и Ќучук Сулејман“.[8] Во 1903 година, Марко Цепенков ја објавил драмата „Црне Војвода“. Српскиот историчар Јован Хаџи-Васиљевиќ (1866–1948), кој лично го познавал Спиро Црне, ја објавил неговата биографија Спиро Црне Големџиојски во 1933 година.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Силянов, Христо. Освободителните борби на Македония, София, 1933, стр. 97.
- ↑ Николов, Борис Й. Вътрешна македоно-одринска революционна организация. Войводи и ръководители (1893-1934). Биографично-библиографски справочник, София, 2001, стр. 112.
- ↑ Ацев, Петър. Спомени, Алфаграф, София, 2011, стр. 399.
- ↑ Македонците в културно-политическия живот на България. Анкета от Изпълнителния комитет на Македонските братства, Книгоиздателство Ал. Паскалев и с-ие, София, 1918, стр. 95.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Hadži-Vasiljević 1928, стр. 10.
- ↑ 6,0 6,1 Doklestić 1973, стр. 164.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Hadži-Vasiljević 1928, стр. 11.
- ↑ Томе Саздов, Грива тресе, бисер рони (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 123-124.